Tegoroczny temat maturalny z języka polskiego – „Żołnierskie emocje bohaterów „Potopu” H. Sienkiewicza” wzbudził falę komentarzy. Na podstawie przytoczonego fragmentu należało opisać stany emocjonalne, zachowania i sytuację ukazane w podanym tekście.

Wyznawcy nowoczesności zarzucali tematowi archaiczność. Pragmatyści zauważyli, że młodzież ma problemy z przebrnięciem przez trzy tomy powieści. Sami maturzyści w swoich wypowiedziach podkreślali, że lepiej czują się interpretując małe formy literackie, wiersz, no może dramat. Zwolennicy teorii spiskowej uważają, że wpływ na tematy miała sytuacja polityczna na Ukrainie.

Warto spojrzeć na maturalną gorączkę z perspektywy historii. Inspiracją do napisania tekstu była następująca fotografia.

Skan ze zbiorów pana F. Skrypko.

Żołnierze sejneńskiego KOP-u w czasie kampanii wrześniowej walczyli w ramach 134. pułku piechoty wchodzącego w skład 33. Dywizji Piechoty. Losy wojenne sejneńskich kopistów stanowią sumę doświadczeń żołnierza polskiego walczącego w obronie Ojczyzny we wrześniu 1939 roku.

W pierwszych dniach wojny jednostka z Sejn dostaje rozkaz wymarszu w kierunku Suwałk. Pogranicznicy będą bronić granicy Polski z Prusami Wschodnimi, narażonej na ataki dywersantów. Po wkroczeniu Sowietów na wschodnie tereny Rzeczpospolitej, kopiści zostaną przerzuceni w okolice Grodna. Po zdobyciu miasta przez najeźdźców, żołnierze wycofują się w lasy augustowskie, gdzie będą brali udział w walkach o Kanał Augustowski. Losy Polski są przesądzone. Oddział w nocy z 23 na 24 września przekracza granicę z Litwą. W Kopciowie żołnierze zostaną rozformowani. Broń ukryto w lesie.

24 września w Strażnicy KOP-u w Stanowisku żołnierze rosyjscy zamordowali 8 pograniczników, którzy do końca trwali na powierzonej placówce (relacja z uroczystości upamiętniających pomordowanych żołnierzy KOP-u w 2010 r.)

Pokolenie, któremu przyszło bronić Ojczyzny we wrześniu 1939 roku, wychowało się na powieściach Henryka Sienkiewicza. Zapewne w chwilach wolnych od służby oraz ćwiczeń wojskowych kopiści sięgali po „Potop”, jakoś przecież trzeba było urozmaicić monotonię koszarowego życia.

Jakie były ich emocje, czy też stany emocjonalne w czasie walk z Niemcami, a następnie z Sowietami?

Poczucie obowiązku, nerwowość, strach, bezradność, zmęczenie nocnymi przemarszami, obojętność, braterstwo broni, niepokój o najbliższych? Czy żołnierze rozstrzelani w Stanowisku mieli świadomość, że są obrońcami cywilizacji europejskiej?

Jedno jest pewne, „Potop” Henryka Sienkiewicza jest częścią naszego kodu kulturowego. Zamiast dyskusji o tematach, lepiej porozmawiać o samej powieści.

Pisząc o dramatycznych wydarzeniach sprzed 75 lat, trudno nie popaść w patos. Szukając iunctim, czyli elementu łączącego, kopistów, bohaterów „Potopu” oraz tegorocznych maturzystów, wymieniłbym jednak sienkiewiczowską fantazję.

Hej, tam na granicy,
Od Sejn po Podole,
Stoją nasi dzielni chłopcy,
Hej, hej, jak topole, hej, jak topole […]

W maju Liceum Ogólnokształcące im. Szymona Konarskiego będzie obchodziło 70-lecie powstania. Po krótkim epizodzie w budynku klasztornym, siedzibą szkoły stanie się przedwojenna placówka KOP-u. Warto wiedzieć, że uczeń pierwszego rocznika szkoły zawodowej, pomagał w pracach adaptacyjnych budynku. Wzmianka o tym znajduje się w najstarszej szkolnej kronice: Olsztyn J. – zaprowadza kanalizację w koszarach.

W tym miejscu składam Radzie Pedagogicznej Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Szymona Konarskiego w Sejnach serdeczne życzenia pomyślności i wszelkiego dobra.

Tak to się zaczęło…

Zdjęcia ze zbiorów porucznika emerytowanego J. Wojciechowicza.

Jarosław Jurkiewicz

absolwent Liceum Ogólnokształcącego w Sejnach Anno Domini 1991