Zbliża się 224. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Z tej okazji w naszej szkole odbył się uroczysty apel, w czasie którego przypomniano okoliczności tego doniosłego wydarzenia.

Konstytucja 3 Maja stała się symbolem zjednoczenia środowisk patriotycznych w celu naprawy Rzeczpospolitej. Inicjatywę w życiu publicznym przejęło pokolenie, wychowane w szkołach zreformowanych przez Komisję Edukacji Narodowej. W czasie obrad Sejmu Wielkiego na nowo zdefiniowano pojęcie narodu. Mieszczanie otrzymali prawo kupowania ziemi, sprawowania urzędów państwowych, awansów na stopnie oficerskie. Chłopi zostali objęci opieką prawną.

Jan Matejko "Uchwalenie Konstytucji 3 Maja"

Spójrzmy na te doniosłe wydarzenia oczami Juliana Ursyna Niemcewicza, autora najpopularniejszej komedii doby Sejmu Wielkiego – „Powrotu posła”.

Nasz bohater był konserwatystą szlacheckim „mającym na celu dobro Ojczyzny”. Polityka wymaga kompromisów. „Świat poprawiać – zuchwałe rzemiosło”. Niemcewicz zostaje posłem inflanckim dzięki poparciu Michała Zabiełło, generała Wojsk Litewskich; który otrzymał listy uwierzytelniające od potężnego księcia Piatomkina, faworyta Katarzyny II.

Julian Ursyn Niemcewicz

Talent polityczny Niemcewicza został szybko dostrzeżony, zyskuje on uznanie opinii publicznej za swą poselską działalność. W zagadce sejmowej został przedstawiony tak:

Dobrze myśli, mało mówi,

Podobien jest strumykowi;

W kilku słowiech wiele znaczy,

Niech się każdy tak tłumaczy.

16 września 1789 roku Niemcewicz wygłosił memoriał skierowany do narodu szlacheckiego. Był on poświęcony niebezpieczeństwom wynikającym z instytucji wolnej elekcji. W czasach Jagiellonów Rzeczpospolita była potęgą, ponieważ władza królewska była dziedziczna.

Niemcewicz zaangażował się po stronie obozu reform. Autor „Śpiewów historycznych” zyskał uznanie w oczach patriotów: „Jeden z najgorliwszych członków sejmu, okazał się on przy każdym zdarzeniu przeciwnikiem anarchii, popieraczem silnej, czynnej narodowej władzy, obrońcą miast, rzecznikiem włościan i surowym oskarżycielem zbrodniczych w końcu zabójców własnej ojczyzny”.

W tym momencie rozpoczynają się prace nad tekstem komedii. Był to kluczowy moment obrad Sejmu Wielkiego. W listopadzie 1789 roku miał być wybrany nowy skład posłów.

Miejsce akcji „Powrotu posła” nie było przypadkowe. „Rzecz się odprawiała” w średniozamożnym dworze szlacheckim. To głosy przedstawicieli średniej szlachty mogły zadecydować o zwycięstwie obozu reform. Akcja komedii opiera się na konfrontacji dwóch autorytetów lokalnych.

Pan Podkomorzy – urzędnik ziemski z wyboru szlachty. Obdarzony zaufaniem swoich sąsiadów rozstrzyga spory graniczne. Przedstawiciel nowego typu republikanizmu szlacheckiego, myślenia w kategoriach ogólnonarodowych. Dobry pan, który w swoim majątku nadał wolność osobistą chłopom. Ten szczytny gest zostanie powtórzony przez tytułowego bohatera poematu Adama Mickiewicza – Pana Tadeusza.

Starosta – dożywotni dzierżawca dóbr królewskich. Swoją funkcję uzyskał zapewne od możnego protektora w zamian za głosy szlachty prowincjonalnej. Szlachcic z urodzenia, pozbawiony jednak szlachectwa duszy. Schlebiając swoim wyborcom utrzymywał dotychczasowy stan anarchii w państwie. Setki takich postaci w skali całej Rzeczypospolitej były w stanie zablokować wszelkie próby reform.

Pan Podkomorzy - Waldek Soroka z kl. III bBT (w rzeczywistości członek Młodzieżowej Rady Miasta) i Rafał Wasilewski z kl. I BT - odtwórca roli Starosty

15 stycznia 1791 roku Wojciech Bogusławski na scenie Teatru Narodowego wystawia „Powrót posła”. Premiera zakończyła się wielkim sukcesem. Sztuka wywołała burzliwą dyskusję. Głos zabrał sam król Stanisław August Poniatowski.

Teatr Narodowy (widok z XVIII w.)

Rozgłos towarzyszący komedii przekroczył granice Rzeczpospolitej. Sztukę przeczytał poseł rosyjski. Przedstawiciel Szwecji informował swój rząd o sukcesie przedstawienia. Zainteresowanie „Powrotem posła” okazywał elektor Saksonii.

Tekst komedii został wydany w Strasburgu i Lipsku. Autorem przekładu na język niemiecki był Bogumił Linde, autor pierwszego polskiego słownika. Sztuka znana była również we Francji.

O popularności komedii świadczy fakt, że Wojciech Bogusławski napisał kontynuację sztuki.

Wystawienie „Powrotu posła” to jeden z epizodów czasów Sejmu Wielkiego. W komedii zostały ośmieszone postawy osób, których wpływy w życiu publicznym, wydawały się dawać gwarancję nietykalności. Ważne postacie tamtego czasu okazały się bezradne wobec śmiechu publiczności.

Możemy śmiało powiedzieć, że humor odegrał poważną rolę w dziele naprawy Rzeczpospolitej.

W apelu wystąpili uczniowie klasy I RT: Wioleta Jasińska, Diana Janczulewicz, Anna Klepacka i Dominik Sekura.